اسباب‌بازی می‌تواند در بازی کودک نقش حایز اهمیتی را ایفا کند ، و در نوع بازی و طرز بازی کردن کودکان تاثیر بگذارد . تعداد اسباب‌بازی یکی از عوامل موثر در بازی است . هنگامی‌که کودکان تعداد کمتری اسباب‌بازی را در اطراف خود دارند ، بیشتر با یک‌دیگر بازی می‌کنند ، اما شیطنت‌های آن‌ها افزایش می‌یابد . متعدد بودن اسباب‌بازی به صورت محرک عمل می‌کند و کودکان را به اکتشاف و بازی‌های ساختمانی و تخیلی تشویق می‌کند. نوع اسباب‌بازی نیز بر بازی تاثیر می‌گذارد. به‌عنوان مثال: بعضی از اسباب‌بازی‌ها باعث می‌شود که کودک در هنگام بازی با آن‌ها صحبت کند. اسباب‌بازی‌هایی مانند: عروسک، خانه، مزرعه، حیوانات، ماشین و … کودکان را به بازی‌های تخیلی سوق می‌دهد. اسباب‌بازی‌هایی مانند سرسره، نردبان، دوچرخه، کودکان را به بازی‌هایی تشویق می‌کند که معمولا باعث تمرین عضلات بزرگ می‌شود . اسباب‌بازی‌هایی که شکل کامل شده‌ای را ندارند و کودک می‌تواند به دل‌خواه خود آن‌ها را شکل بدهد یا تغییراتی درآن ایجاد کند و یا چیزی با آن بسازد، بیشتر مورد علاقه‌ی کودکان قرار می‌گیرد و باعث خلاقیت آن‌ها می‌شود. اسباب‌بازی‌ها می‌توانند حتی به صورت یک عامل خارجی که طبق آن کودک اعمال خود را نظم می‌دهد، مؤثر واقع شوند. به‌عنوان مثال: هنگامی‌که کودک با طناب بازی می‌کند، خود را وادار به انجام حرکات خاصی می‌کند که با ویژگی‌های طناب مطابقت دارد، یعنی سعی می‌کند تا با ویژگی‌های آن سازگار شود. این سازگاری پیش درآمد سازگاری‌های دیگری است که کودک به مرور زمان به آن دست خواهد یافت.

پنج روش برای مدیریت وسایل و اسباب‌بازی‌های کودک شما
عروسک یکی از اسباب‌بازی‌های مورد علاقه‌ی کودکان است. بسیاری از پژوهش‌گران براین باورند، عروسک‌های پارچه‌ای که شکل حیوانات را دارند به کودک آرامش می‌بخشند. این فرضیه اگرچه هنوز اثبات نشده است، اما دیده می‌شود که کودکان در غیاب مادر به در دست گرفتن این نوع عروسک‌ها و یا هر شی آشنایی گرایش دارند. عروسک بیشتر در بازی‌های تخیلی مورد استفاده‌ی کودک قرار می‌گیرد و جایگزین یک کودک، بزرگسال و یا حتی کودکی بزرگ‌تر می‌شود. بعضی از کودکان با عروسک بازی نمی‌کنند و در بعضی از پسران دیده می‌شود که به بازی با عروسک می‌پردازند. کودکان در سنین چهار تا دوازده سالگی، با عروسک بازی می‌کنند. اسباب‌بازی‌ها، این امکان را برای کودک فراهم می‌نماید تا کودک به اکتشاف بپردازد. مهارت‌های حرکتی و ادراکی را به دست بیاورد، دنیای تخیلی خود را به تقلید از دنیای بزرگسالان بسازد و به این ترتیب با زندگی، کار و روابط بزرگسالان آشنا شود. با رشد کودک و مهارت‌های او نوع اسباب‌بازی‌های مورد نیاز او نیز تغییر می‌کند.
انتخاب اسباب‌بازی لازم است که با توجه به نکات زیر انجام می‌گیرد: ایمنی اسباب‌بازی را نباید از نظر دور داشت. اسباب‌بازی‌هایی که به دلیل شکستنی بودن یا داشتن ناصافی‌هایی باعث مجروح شدن دست کودک شوند، هم‌چنین اسباب‌بازی‌هایی که قطعات کوچک داشته باشند، یا قسمت‌هایی از آن کنده شود و ممکن است کودک آن‌ها را به دهان بگذارد و ببلعد، برای کودکان خطرناک است. هم‌چنین اسباب‌بازی باید با فرهنگ و ارزش‌های جامعه هماهنگی داشته باشد. تناسب اسباب‌بازی با سن کودک نیز نکته‌ی دیگری است که باید در انتخاب اسباب‌بازی رعایت شود. کودک در هر مرحله‌ای از رشد، به بازی‌های خاصی می‌پردازد و به وسایلی برای پرداختن به این بازی‌ها احتیاج دارد. با این وجود، اسباب‌بازی‌هایی هستند که برای سنین مختلف، می‌توانند مناسب باشند.
از بدو تولد تا پایان یک سالگی
پس از تولد، پیش از هرگونه تحرکی، قوه‌ی بینایی و برخی از مهارت‌های نوزاد تنظیم می‌شود. پس او نیاز به اسباب‌بازی دارد که این دو وجه را تقویت کند. نوزاد در هنگام تولد دیدی کامل ندارد و به تدریج قوه‌ی بینایی‌اش تکمیل می‌شود. به همین دلیل برای شروع باید اشکال و اشیا گوناگون را به او نشان دهید تا توجه او به سمت آن‌ها جلب شود. به‌عنوان مثال: اشکال سیاه و سفید و یا اشیایی که دارای خطوطی با رنگ‌های متفاوت می‌باشند، باعث می‌شوند که کودک وجه تمایز میان آن‌ها را دریابد. یکی دیگر از اشیایی که برای نوزاد یک تا سه ماهه توصیه می‌شود، آینه‌های نشکن و ایمنی است که به نرده‌های تخت یا دیواره‌ی گهوارهء‌ی کودک نصب می‌شود. هم‌چنین جغجغه؛ که کودک در این سن تمایل دارد آن را محکم در دست بگیرد و تکان بدهد. در سنین چهار تا هفت ماهگی؛ قوه‌ی بینایی نوزاد کامل‌تر می‌شود و حرکات بدنی او پیشرفت بیشتری می‌کند. اگر توپی را به سوی او قل دهید، خط سیر توپ را با چشمانش دنبال می‌کند. او مدت‌های زیادی را محو تماشای خود در آینه می‌شود. در این سن نوزادان تمایل زیادی به لمس اجسام نرم و اسباب‌بازی‌های پارچه‌ای و صدادار دارند. بنابراین استفاده از کتاب‌های پارچه‌ای و عروسک‌های نرم و صدادار را توصیه می‌کنیم. در سنین هشت تا دوازده ماهگی؛ می‌توان از اسباب‌بازی‌هایی که اندازه‌ی بزرگ‌تری را دارند، استفاده کرد؛ البته اسباب‌بازی‌هایی که کودک با فشار دکمه‌های آن می‌توند صداهای گوناگونی بشنود،(busy boxes)  برای این گروه سنی بسیار سرگرم‌کننده می‌باشد. هم‌چنین اسباب‌بازی‌هایی که با فشار دادن، بازوبسته کردن و ایجاد صدا، کودک را مشغول می‌کنند نیز برای آن‌ها مناسب می‌باشد. زیرا کودک با کمک این اسباب‌بازی‌ها عوامل و دلایل را می‌آموزد. در ضمن عروسک‌های بزرگ نیز برای کودک جالب هستند. وسایل آشپزخانه، تلفن، اسباب‌بازی وعروسک‌هایی با لباس‌های متفاوت خلاقیت کودکان را افزایش می‌دهند.
در این سنین؛ کودک به کشیدن و هل دادن اشیا تمایل دارد. هنگامی که کودک یاد می‌گیرد، جسمی را از جایی خارج و یا به آن داخل کند، استفاده از سطل یا جعبه برای پر و خالی کردن اسباب‌بازی‌ها، مدت‌ها او را سرگرم کرده، مهارت‌های او را افزایش می‌دهد.
یک تا سه ساگی
کودکان نو پا می‌توانند از اسباب‌بازی‌های پیچیده‌تری استفاده کنند، زیرا به سهولت و با مهارت اشیا را در دست می‌گیرند و آن‌ها را به کار می‌گیرند. آن‌ها عاشق استفاده از وسایل خانه‌سازی هستند و تنوع این‌گونه اسباب‌بازی‌ها از لحاظ شکل، رنگ و سایز، برایشان بسیار جذاب است. از اسباب‌بازی‌های مفید دیگر برای این سنین؛ می‌توان به انواع دیگر وسایل ساخت‌وساز، پازل‌های ساده، ماشین، کامیون و مداد شعمی‌های ضخیم برای رنگ‌آمیزی اشاره کرد. در این سنین قوای ذهنی و قدرت خلاقیت کودک رشد می‌کند؛ بنابراین اسباب‌بازی‌هایی که خلاقیت او را تقویت می‌کنند، بسیار شایان توجه هستند؛ وسایل آشپزی، تلفن اسباب‌بازی و عروسک‌هایی با لباس‌های مختلف، ایده‌آل‌ترین انتخاب‌ها برای اسباب‌بازی‌های این سنین هستند.
سه تا پنج سالگی
در این سنین کودک قادر است به توپ ضربه وارد کند و توپ را بگیرد. به همین دلیل تهیه‌ی توپ در سایزهای مختلف در این سنین توصیه می‌شود. کودک در حدود سن سه تا پنج سالگی می‌تواند به راحتی یک شی را به عنوان الگو قرار داده و آن را ترسیم کند. پس وسایل نقاشی را دراختیار او بگذارید. به نخ کشیدن مهره‌های چوبی یا پلاستیکی به ایجاد هماهنگی بین چشم‌ها و دست‌ها بسیار کمک می‌کند. در این سن دوست شدن با کودکان دیگر بسیار مهم است. ارتباط با دیگر کودکان؛ قانون سهیم شدن و شراکت را به کودک آموزش می‌دهد. زیرا در این سنین کودکان تمایل دارند که نقش مادر، پدر و یا دیگر بزرگسالان را بازی کنند. عروسک‌ها نیز هم‌بازی‌های خوبی برای کودک شما در این سنین هستند.
بازی‌های مخصوص کودکان، یک تا دو سالگی
کودک در این سن به مراقبت بیشتری نیازمند است و از کشف محیط پیرامون خود خسته نمی‌شود. بعضی از اسباب‌بازی‌ها اعصاب او را تحریک می‌کنند ، که باید در خرید آن‌ها دقت لازم را داشت.
جعبه‌ی اسباب‌بازی برای کودکان یک تا دو سالگی
مراکز تفریحی کوچک با سرسره، تونل و تاب و…اسباب‌بازی‌های متحرک، برای هنگامی که کودک می‌ایستد یا بر روی آن می‌نشیند و با پاهایش آن را تکان می‌دهد. توپ، برای فراگیری پرتاب و گرفتن آن. اسباب‌بازی‌های کشیدنی به وسیله‌ی بند یا طناب (برانگیختن حس کار با دست و برقراری ارتباط میان چشم و دست کودک، کودک کنجکاو است و هر آن‌چه را که در اطرافش می‌بیند، با دست لمس می‌کند و می‌خواهد به آن پی ببرد. اجسام را از هر نظر بررسی می‌کند، و آن‌ها را به طور مکرر روی هم قرار می‌دهد و می‌چیند.). اسباب‌بازی‌هایی که داخل هم دیگر قرار می‌گیرند، به عنوان مثال؛ برج حلقه‌ها، توپ پلاستیکی بادی، توپ‌های کوچک، میخ‌های بازی که با چکش کوچکی فرو می‌روند، پیانو با دکمه‌های بزرگ، زیلوفون و… ماشین و اتوبوس کوچک، همراه با آدمک‌هایی که در داخل آن قرار می‌گیرند. این اسباب‌بازی‌ها برای هماهنگی و ایجاد ارتباط میان چشم و دست مناسب است؛ البته باید مطمئن بود که آدمک‌ها به اندازه‌ی کافی بزرگ هستند، تا بتوان آن‌ها را در داخل ماشین قرارداد. قطعات بزرگ قابل چیدن، مربیان باید ابتدا کودک را با آن آشنا سازند، تا بتواند در آینده به تنهایی با آن‌ها بازی کند. این بازی‌ها کودک را به اندازه، رنگ، شکل، کار با دست و شناخت احجام آشنا می‌سازد و تمام این بازی‌های آموزشی، مقدماتی برای فضاها و محیط‌های پیچیده‌تر می‌باشند. ماژیک پهن، قابل شستشو با آب برای خط خطی کردن. کتاب‌های داستانی، ساده همراه با نقاشی‌های بزرگ. بازی‌هایی برای برانگیختن حس هوشیاری. گذاشتن اجسام در داخل یک‌دیگر، این اسباب‌بازی را با اشکال مختلف بزرگ، کوچک، بلند انتخاب کنند. برای دادن نشانه‌ی چشمی، باید در ابتدا کودک شکل را با دست بشناسد؛ سپس باز کند و آن‌ها را در داخل هم قرار دهد. شاید به ظاهر آسان و ساده باشد؛ اما باید نسبت به دقت کودکان و هم‌چنین توانایی آن‌ها در هنگام قرار دادن اشیا در مکان مناسب توجه داشت.
بازی‌های کودکان دو تا سه ساله
الف) بازی‌های تقلیدی
این بازی برای فعالیت‌های ساده مانند: غذا دادن به عروسک و شانه کردن موهای او می‌باشد. عروسک پارچه‌ای همراه با ابزاری مانند: پستانک، شانه و پتوی کوچک، برای کودکان جذاب خواهد بود.
ب) کشف کردن محیط اطراف
کودک – دو ساله – علاقه‌مند است، راه برود، گاهی بدود و یا گردش کند. او کارهایش را برای لذت بردن تکرار می‌نماید و رفتار اطرافیانش را با دقت تقلید می‌کند.
جعبه‌ی اسباب‌بازی برای کودکان دو تا سه سالگی
الف) اسباب‌بازی‌های متحرک
تاب: عاملی برای حفظ تعادل
جعبه‌ی ماسه: این جعبه ابزار از یک آب‌پاش، بیلچه، االک، سطل تشکیل شده است.
کالسکه: یک کالسکه برای جابه‌جایی عروسک.
مجوعه‌ای از صندلی‌های کوچک با یک میز: برای راحت بودن در هنگام بازی.
ب) بازی‌های شبیه‌سازی
این بازی‌ها، برای یادگیری گفتار به کودک موثر است. بازی‌هایی مانند: گاراژ، مزرعه، خانه، فرودگاه با افراد یا ماشین‌های مربوطه، برای کودک آموزنده است. قطعات برای بازی کردن باید به اندازه‌ی کافی بزرگ باشند تا کودک با تقلید موقعیت‌ها، در ارتباط با اشیا و افراد سرگرم شود.
ج) بازی‌هایی همراه با کار دست
این بازی‌ها برای شناخت کاربرد انگشتان دست مفید است و عبارتند از:
نقاشی با انگشت
بریدن با قیچی‌های نوک گرد و راحت (اما زیر نظر یک بزرگسال)
خمیر برای مدل‌سازی
بستن پیچ و باز کردن آن
قطعات چوبی قابل نصب
د) بازی‌هایی برای برانگیختن هوشیاری کودک
کودک به بازی‌های جدید علاقه‌مند است. با انتخاب بازی « لوتو » کودک عکس‌های اشیا و تصاویر واضح را می‌شناسد.
پازل با تکه‌های محدود و کم برای کودک با این گروه سنی مناسب است. با مشاهده به قطعات، نحوه‌ی قرار دادن درست آن‌ها را می‌آموزد، و این بازی برای آموزش مقدماتی خواندن و نوشتن مناسب است.

منبع:

بازی و تاثیر آن در رشد کودک، نوشته لیلی انگجی و عزیزه عسگری

Admin