ایمنی اسباببازی – کیتهای شیمی وعلومی که با شیمی ارتباط دارند
هدف از تدوین این استاندارد ارائهی حداکثر مقدار بعضی از مواد و مخلوطهای آماده شده که در کیتهای آزمایشی شیمی و علوم مرتبط با آن بهکار میروند، میباشد. این استاندارد در مورد کیتهای شیمی و کیتهای تکمیلی آن کاربرد دارد. این استاندارد وسایل کمک آموزشی در زمینهی فیزیک، زیستشناسی، کانیشناسی، ریزبینی و علوم زیست محیطی را هنگامیکه حاوی یک یا چند مادهی شیمیایی یا مخلوط آماده شده باشند، دربرمیگیرد. این استاندارد همچنین ویژگیهای مربوط به نشانهگذاری، فهرست محتویات، دستور کار و تجهیزاتی که برای انجام آزمایشها لازم هستند، ارائه میدهد.
این استاندارد موارد زیر را در بر میگیرد
۱-حداکثر مقدار مواد و مخلوطهای آماده شده که در استاندارد به عنوان مواد خطرناک ذکر شدهاند.
۲-حداکثر مقدار مواد و مخلوطهای آماده شده که در صورت زیاد بودن مقدار آنها، ممکن است سلامت بچههایی را که از آنها استفاده میکنند، به خطر اندازد و این مواد در استاندارد نام برده نشدهاند.
۳-حداکثر مقدار هرگونه مادهی شیمیایی دیگری که همراه اسباببازی باشد.
کیت شیمی – حاوی یک یا چند مادهی شیمیایی و یا مخلوطهای آماده شده است که برای انجام آزمایشهای شیمیایی با استفاده از وسایل یا بدون آنها بهکار میرود.
کیتهای تکمیلی ـ کیت تکمیلی شیمی مجموعهای است که برای تکمیل کیت شیمی تهیه و تولید میشود.
مواد شیمیایی
مواد و مخلوطهای آماده شده در کیتهای شیمی و همچنین مقادیر آنها، باید مطابق استاندارد باشد، مواد دیگری نباید در کیت عرضه گردد. با اینحال، دستورالعمل انجام آزمایش ممکن است استفاده از مواد دیگری مانند قند را مجاز بداند که این مواد با توجه به استاندارد جزو مواد یا مخلوطهای آماده شدهی خطرناک محسوب نمیشوند. فقط یکی از این مواد باید در کیت باشد. فقط برای بچههای بالای دوازده سال تهیه و در اختیار آنان قرار گیرد. نامگذاری مواد شیمیایی عمدتا بر اساس IUPAC به استثنای مواد علامتگذاری شده میباشند.
وسایل- ویژگیهای عمومی
در کیتهای شیمی باید دستور کار آزمایشها، وسایل لازم برای انجام آزمایشهایی که در دستور کار شرح داده شده است، وسیلهی حفاظت چشم و در صورت لزوم جای لولهی آزمایش، عرضه شود.
در کیت تکمیلی باید فهرست محتویات با اخطارها و اطلاعات مربوطه عرضه و برچسب زده شود.
ظروف
ظروف شیشهای که در آزمایشها حرارت داده میشوند، باید از جنس بوروسیلیکات باشد. طول لولهی آزمایش باید حداقل ۱۱۰ میلیمتر و قطر آن ۱۵ میلیمتر باشد. آن دسته از ظروف شیشهای که به هنگام آزمایش نباید حرارت داده شوند، میبایست برچسب زده شود. ظروف خالی که برای ذخیرهسازی و نگهداری محلولها بهکار میروند، باید طبق مشخصات ذکر شده باشد.
یادآوری: ظروف باید درپوش مناسب و محکمی داشته باشد، بهطوریکه بچههای زیر ۱۰ سال نتوانند به محتوای آن دست پیدا کنند.
جای لولهی آزمایش و گیرهی لولهی آزمایش
جای لولهی آزمایش باید طوری طراحی شود که اگر لولهی آزمایشی حاوی ۵ میلیلیتر آب با زاویه ۱۵° در یکی از سوراخهای انتهایی آن قرار گیرد، واژگون نشود.
وسیلهی حفاظت چشم
وسیلهی حفاظ چشم باید طوری طراحی شده باشد که حداکثر حفاظت از چشمها را تامین کند. وسیلهی حفاظت از چشم باید طبق استاندارد ایمنی اسباببازی (ویژگیهای ساختاری) باشد. اگر کیت آزمایش فاقد وسیلهی حفاظت چشم برای مربی بزرگسال باشد، باید روی بستهبندی نهایی آن نشانهگذاری شود.
نشانهگذاری
نشانهها و نوشتهها باید قابل رویت، خوانا، ماندگار و به زبان یا زبانهای رسمی کشور مصرفکننده باشد.
اطلاعات زیر باید روی هر یک از ظروف نوشته شود
الف ـ نام ماده یا مخلوط آماده شدهی شیمیایی
ب ـ علایم خطر لازم
یادآوری: علاوه بر این میتوان نامهای متداول مواد و مخلوطهای آماده شدهی شیمیایی را روی ظروف نوشت. لازم است آن دسته از شیشهآلاتی را که نباید حرارت داده شوند با برچسب (حرارت داده نشود) نشانهگذاری کرد.
نشانهها و نوشتههای روی بستهبندی نهایی
نام، یا نام تجاری و یا علامت تجاری، آدرس، شماره تلفن سازنده یا نماینده انحصاری و یا وارد کننده باید روی بستهبندی نهایی نوشته شود. نام و آدرس را میتوان به اختصار نوشت، به شرط آنکه اختصارنویسی سبب نشود که نام و آدرس تولید کننده، نمایندهی انحصاری یا وارد کننده درست خوانده نشود و یا نامفهوم باشد. ذکر عبارت ایمنی / ریسک (بیم) که در استاندارد مشخص شده است و باید متناسب با آن مادهی خاص شیمیایی باشد. باید قسمتی برای شماره تلفن مرکز مبارزه با مسمومیت (اورژانس) یا بیمارستان در نظر گرفته شود تا در صورت مسمومیت اتفاقی (اعم از بلع، تماس با پوست، چشم و مجرای تنفسی) اقدام لازم به عمل آید.
اطلاعات عمومی کمکهای اولیه بهشرح زیر است
ـ اگر چشمها با مادهی شیمیایی تماس پیدا کرد: چشمها را با مقادیر زیادی آب تمیز بشویید. هنگام شستوشو چشمها را باز نگاه دارید. فورا به متخصص مراجعه کرده و دستورات او را به کار بندید. در صورت استنشاق: دهان را با آب تمیز بشویید، مقداری آب تمیز بنوشید. سعی نکنید محتویات معده را بالا آورید، بلافاصله به متخصص مراجعه کرده و از دستورات او پیروی کنید. در صورت استشمام: به هوای آزاد بروید. در صورت تماس پوست با مواد شیمیایی و ایجاد سوختگی: آن ناحیه از پوست را مدت ۵ دقیقه با آب فراوان بشویید. اگر درباره عواقب و شیوه درمان حادثه مشکوک هستید، بلافاصله به یک متخصص مراجعه کنید و ظرف محتوی مواد را همراه خود ببرید. در صورت جراحت حتما به یک متخصص مراجعه کنید و دستورات او را بهکار بندید.
یادآوری: توصیه میشود اطلاعات مربوط به کمکهای اولیه در دستور کار مربوط به آزمایشها نوشته شود.
دستور کار
دستور کار باید به زبان یا زبانهای رسمی کشور مصرف کننده نوشته شده باشد. نشانهها و نوشتههایی که مشخص شده، باید روی جلد بروشور دستور کار چاپ شده باشد. صفحههای اول باید حاوی فهرست محتویات کیت آزمایش باشد. این فهرست باید به اطلاعات ضروری گفته شده اشاره کند. جزئیات چگونگی انجام هر آزمایش لازم است توضیح داده شود.
یادآوری۱: تمام آزمایشهای شرح داده شده را تولید کننده میبایست قبلا آزمایش و ارزیابی کرده باشد، بهخصوص مواد حاصله از آزمایش نباید به اندازههایی باشد که برای سلامتی مضر باشد. هر جا که مناسب باشد، باید عبارت ایمنی / ریسک (بیم) طبق آنچه که در استاندارد آمده نوشته شود. همچنین اطلاعات مربوط به کمکهای اولیه در صورت بروز حوادث قابل پیشبینی همراه توضیحات آزمایشهایی شرح داده شده، ذکر گردد.
یادآوری ۲: هر نوع خطر شناخته شده ناشی از استفاده از اسباببازی را باید دقیق شرح داد. برای مثال خطر سرو کار داشتن مواد شیمیایی خطرناک، استفاده از شیشهآلات تاخیر در نقطه جوش، برگشت آب به داخل ظروف شیشهای خیلی داغ، خروج گازها و استفاده از چراغها و منابع دیگر گرمایی.
اطلاعات مربوط به دور ریختن مواد شیمیایی مصرف شده حتی در مورد مواد و مخلوطهای آماده شدهای که در کیت بازی عرضه نشده ولی برای آزمایشها عنوان شده، لازم هستند، باید ارایه گردد. مثلا لزوم دور ریختن مواد غذایی که در آزمایشها به کار رفتهاند، باید تاکید شود. در دستور کار دور ریختن مواد، لازم است مقررات ملی مربوط به دور ریختن اینگونه مواد شیمیایی را در نظر گرفت.
صفحههای دستور کار باید حاوی اطلاعات زیر باشد
الف ـ توصیه برای مربیان بزرگسال
ب ـ اطلاعات لازم ذکر شده
ج ـ قوانین ایمنی
توصیه برای مربی بزرگسال
الف ـ دستور کار، قوانین ایمنی و اطلاعات کمکهای اولیه را بخوانید و به آن عمل کنید و آنها را به عنوان مرجع نگهداری کنید.
ب ـ استفاده نادرست از مواد شیمیایی ممکن است برای سلامتی مضر باشد. فقط همان آزمایشهایی را انجام دهید که شرح آنها در دستور کار آمده است.
ج ـ این کیت شیمی فقط برای استفادهی بچههای بالای ۱۰ سال (واگر لازم باشد برای بچههای بالای ۱۲ سال) است.
دـ از آنجا که تواناییها و تفاوتهای فردی در بچهها حتی در گروههای همسال بسیار متفاوت است، لذا مربی باید بصیرت و احتیاط کافی داشته باشد و بداند کدام آزمایش برای آنان مناسب و ایمن است.
دستور کار باید چنان واضح باشد که امکان ارزیابی را به مربیان بدهد تا بتوانند ارزیابی کنند که هریک از آزمایشها برای کدام بچه مناسب است.
ه ـ مربی باید قبل از آغاز آزمایشها، درباره مسایل ایمنی و هشدارها با بچه یا بچهها صحبت کند.
خصوصا در مکانی که بچهها با اسیدها، مایعات اشتعالپذیر و قلیایی سرو کار دارند، میبایست در مورد جابهجایی اسیدها، بازها و مایعات قابل اشتعال توجه ویژه معطوف داشت.
و ـ محل آزمایش و پیرامون آن باید خالی از هر گونه مانع و دور از محل نگهداری موادغذایی باشد.
محل آزمایش باید از نور و تهویه مناسب برخوردار بوده و نزدیک منبع آب باشد. میزآزمایش باید مناسب و محکم و روکش سطح آن مقاوم و نسوز باشد.
ز ـ دستور کار چگونگی استفاده از چراغ آزمایش
قوانین ایمنی
ـ قبل از استفاده از کیت و شروع آزمایش، دستور کار را بخوانید و به آن عمل کنید و به عنوان مرجع از آن نگهداری کنید.
ـ کودکان و افرادی که حفاظ چشم ندارند و همچنین حیوانات باید از محل آزمایش دور باشند.
ـ همیشه از حفاظ چشم استفاده کنید.
ـ کیت آزمایش شیمی را دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.
ـ بعد از استفاده از وسایل، آنها را تمیز کنید و در محل خاص خودشان نگهداری کنید.
ـ بعد از اتمام آزمایشها دستهایتان را بشویید.
ـ در محل آزمایش از خوردن، آشامیدن و سیگار کشیدن خودداری کنید.
از وسایلی غیر از وسایلی که همراه کیت آزمایش شیمی است، استفاده نکنید.
ـ مراقب باشید که دهان و چشمهایتان با مواد تماس پیدا نکند.
ـ مواد اولیه را در ظرف اولیهشان برنگردانید و فورا دور بریزید.
منبع: کمیسیون استاندارد ایمنی اسباببازی
به نقل از سایت شورای نظارت بر اسباببازی