سمیرا راهی
اهمیت والدین و حساسیت آن‌ها در انتخاب وسایل سرگرمی کودکان، آینده‌ی آن‎ها را می‌سازد‎‎. نکته‌ای که ویدا ملکی، دبیر شورای نظارت بر اسباب‌بازی کشور بر آن تاکید دارد و در گفت‌وگو با پایگاه خبری اسباب‌بازی‌ها ضمن تحلیل آن، نکاتی را برای تحقق این امر برشمرده است.
***

شعاری که جشنواره‌ی ملی اسباب‌بازی بر آن تاکید دارد، «تمرین زندگی» است. از تاثیرات اسباب‌بازی در حوزه‌ی تمرین زندگی بگویید. چه‌قدر واقعی است و چه اندازه می‌تواند در خطر شعارزدگی باقی بماند؟
– قبل از این‌که از تاثیرات اسباب‌بازی صحبت کنیم، بهتر است چند قدم به عقب برویم و درباره‌ی ورود اسباب‌بازی‌ها گفت‌وگو کنیم. بازی همواره در متن زندگی انسان وجود داشته، از زمان‌های دور همیشه انسان بخشی از زندگی را بازی کرده است، برای فرار از اتفاقات، برای سرگرمی و غیره؛ به همین دلیل است که اسباب‌بازی ابزاری است برای رشد و جریان‌سازی که می‌تواند چگونگی زندگی را رقم بزند. در دنیای کودکان هر ابزاری که در اختیار آن‌ها گذاشته شود تاثیرگذاری طولانی مدتی دارد. شما یک چاقو و یا یک عروسک را به کودک بدهید، بدون شک تاثیر آن را سال‌های بعد به وضوح در تربیت کودک مشاهده خواهید کرد. اسباب‌بازی‌ها می‌توانند زندگی کردن را آسان کنند و در ابعاد مختلف کودک را تا ساعت‎ها سرگرم نگه‌دارند. تعامل کودک با آن‌ها، حس همذات‌پنداری، گرفتن نقش‌های مختلف در بازی، گاهی مادر، گاهی پدر، خواهر، برادر، دوست و تمرین حس‎های مختلف. کودک همان‌قدر که به وسلیه‌ی بازی خود حس می‌دهد، از آن حس می‌گیرد و گاهی با آن گفت‌وگو می‎کند و در عالم بچگی و رویا با او صحبت می‌کند و حرف‌های عروسک یا اسباب‎بازی خود را برای والدین نقل می‎کند؛ به همین دلیل حس حرف‌شنوی در کودک تقویت می‎شود چون همان‌قدر که انتظار دارد عروسک «بشین، پاشو، بخواب و.. » درخواست‌های او را انجام دهد، خودش هم سعی می‌کند در دنیای واقعی به همان‌ها عمل کند. یا با استفاده از ابزاهای بازی مثل ساختن لگوِ، خانه، بازی با وسایل پزشکی، ساخت عروسک با تکه‌پارچه، بازی با ماشین‌ها و غیره می‌تواند به سمت علاقه‌مندی‌ها و مهارت‌هایی که دوست دارند برود. شما تصور کنید کودکی که می‌تواند قطعات را به هم بچسباند، از دست‌ها و ذهن خود به درستی استفاده کند، با خمیرهای بازی اشکال مختلف درست کند و انگشت‌های دست خود را قوی کند و با تکرار این کارها چیزهایی را خلق کند بی‌شک اعتماد به نفس و خودباوری زیادی در آن شکل می‎گیرد و در زمان بزرگسالی نیز می‎تواند با تکیه به همین اتفاقات کوچک و موفقیت‎هایی که در ذهنش ماندگار می‎شود از پس مشکلات و مسایل بهتر بربیاید. چیزهایی که ما فکر می‌کنیم ممکن است بی‌معنا و کم‌اهمیت باشند و یا کودک در سنین پایین درکی از آن نداشته باشد به وضوح در نوجوانی، جوانی و بزرگسالی او اثرگذار است و اسباب‌بازی‌ها این کمک بزرگ را به کودکان می‌کنند.

نقش اسباب‌بازی در هویت فرهنگی کودکان چه‌طوراست. یعنی این اثرگذاری بر چه اساسی قابل رصد و سنجش است؟
– همان‌طور که اشاره کردم، اسباب‌بازی‌ها یکی از ابزارهای تربیتی کودکان هستند و می‌توانند هویت‌ساز و یا محدودیت‌ساز باشند، به همین خاطر نقش خانواده‎ها درانتخاب اسباب‌بازی برای فرزندان‌شان سیار مهم و حیاتی و از حساسیت بالایی برخوردار است. مثلا استفاده از اسباب‎بازی‎هایی که خشونت را القا می‎کنند در مقابل استفاده از آن‎هایی که حس مسوولیت را به کودک یادآوری می‌کنند، یا استفاده از اسباب‌بازی‌هایی که در آن‎ها از کارت‎های عکس‎دار استفاده می‏شود، عروسک‏هایی که لباس برتن دارند و چیزهایی از این قبیل، نیازمند دقت در انتخاب دارد. هرچند نظارت‎های زیادی بر روند تولید اسباب‏بازی‌ها از مرحله‎ی طراحی، تولید و فروش انجام می‎شود اما با توجه به تعدد تولیدکننده‏ها و بازار بزرگ و متنوع آن‎ها، اشتباه گریزناپذیر است و در مرحله‌ی آخر نقش والدین است که محصول را از فیلترهای فرهنگی و اجتماعی و هنجار جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند عبور دهند و چیزی را برای بازی ساعت‎‎های طولانی کودک خود انتخاب کنند که علاوه بر کیفیت، رعایت استاندارهای لازم، رعایت اصول بهداشتی و اجتماعی، هویت فرهنگی کودک را هم شامل شود.

چرا؟ تاکید روی این موضوع، از چه جهت است؟ خطراتی که می‌فرمایید چیستند؟
– اسباب‌بازی‌ها همان‌قدر که می‌توانند تمرین مناسبی برای زندگی، آشنایی با حرفه‎ها، بالابردن اعتمادبنفس و پشتکار، آگاهی و شناختن مهارت‌های کودک شوند، انتخاب اشتباه آن‎ها هم می‌تواند ضربات جبران‌ناپذیری را به روح و روان کودک وارد کند، ضرباتی که می‎تواند برای همیشه مسیر زندگی و آينده‌ی کودک را عوض کند. اسباب‌بازی‎ها هم می‎توانند احساس بهتر و آرامش و مسوولیت‌پذیری را به کودک یادآوری کنند و هم می‎توانند منبع و منشا خشونت و رفتاهای نادرست باشند. به همین خاطر والدین باید اسباب‎بازی‎ها را چیزی بیشتر از ابزار سرگرمی و بازی کودکان خود تلقی کنند و در خرید و انتخاب آن حساسیت بالایی داشته باشند. ‎‎‎ درواقع ممکن است همان اسباب‌بازی که با هدف سرگرمی و تربیتی خریداری می‌شود، درصورت رعایت نکردن نکات فرهنگی و تربیتی و بومی، کاملا تاثیر مخرب داشته باشد.

Admin