سمیرا راهی
نقش اسباب‌بازی‌ها در انتقال و توسعه‌ی مسایل فرهنگی و آموزشی انکارناشدنی است، بخش بزرگی از این آموزش‌ها در مدرسه و توسط معلمان و مدرسان انجام می‌شود و به نوعی این اشخاص سفیرهای فرهنگی و رابط بچه‌ها محسوب می‌شوند. با دکتر مهدی علی‌اکبرزاده، مشاور وزیر آموزش و پرورش در امور هنری در مورد نقش و تاثیر اسباب‌بازی‌ها و همچنین فعالیت‌های این وزرات‌خانه در این زمینه گفت‌وگوی کوتاهی کرده‌ایم.
***

شما به عنوان یکی از مسوولان و سیاست‌گذاران، بفرمایید که نقش اسباب‌بازی‌ها در ساختن هویت فرهنگی کودکان چیست؟
– طبیعتا اسباب‌بازی از مهم‌ترین ابزارهای سرگرمی و آموزش غیرمستقیم بچه‌ها محسوب می‌شود. اگر این اسباب‌بازی متناسب با نیازهای فرهنگی جامعه‌ای که کودک در آن زندگی می‌کند تهیه شود می‌تواند نیازهای او را پاسخ دهد و کودک را برای آینده‌ای متناسب با فرهنگ خود آماده کند. همین‌طور ابزارها و اسباب‌بازی‌های غیرمرتبط با سابقه‌ی فرهنگی یک جامعه صدمات جبران‌ناپذیری را به کودک می‌زند و اگر این تناسب وجود نداشته باشد ذهن کودک در مواجهه با این تناقض دچار آسیب می‌شود و برای او سردرگمی ایجاد می‌کند. هم‌چنین اگر فرهنگی که اسباب‌بازی در آن ساخته شده باشد با فرهنگ غالب محل زندگی کودک همخوانی نداشته باشد، مخصوصا اسباب‌بازی‌هایی که با اهدافی خاص تولید می‌شوند می‌توانند مسیر زندگی و تربیتی کودک را به صورت کامل عوض کنند و او را از جامعه و فرهنگی که در آن زندگی می‌کند دور کند. بنابراین از یک ابزار مهم و موثر صحبت می‌کنیم. اگر ما شغل یک بچه را بازی کردن در نظر بگیریم، در واقع به این نتیجه می‌رسیم که کودکان و حتی نوجوانان ما به راحتی می‌توانند با اسباب‌بازی‌ها نقش‌پذیری داشته باشند، حتی این شاکله‌ی کودکان را برای آینده پایه‌گذاری می‌کند. شاید برای ما بزرگ‌ترها اسباب‌بازی صرفا یک وسلیه‌ی تفریح و سرگمی برای کودکان باشد اما برای آن‌ها این‌طور نیست، درواقع این ابزارها برای آن‌ها گاهی تبدیل به وسلیه‌ای برای ساختن آینده می‌شود و نقش‌هایی را که در آینده قرار است داشته باشند با اسباب‌بازی‌ها تمرین می‌کنند. بنابراین اگر ما تولید مناسب و متناسب با فرهنگ خود داشته باشیم هویت فرهنگی فرزندان هم قوی و قدرتمند باقی خواهد ماند.

نقش این آموزش از طریق مدارس و مهدها روی بچه‌ها چه‌قدر است؟
– به اعتقاد من بچه‌ها وقتی وارد پیش‌دبستانی و حتی دبستان می‌شوند هم دوست دارند بازی کنند، حتی دوست دارند معلم، ناظم و مدیر هم گاهی با آن‌ها هم‌بازی باشد. بچه‌ها حتی به نوعی احساس می‌کنند که مدرسه هم نوعی بازی در امتداد نقش‌های کودکانه‌ی آن‌هاست و این کارها و وسایلی که در اختیار آن‌هاست هم نوعی اسباب‌بازی است. بنابراین ما باید از این فرصت استفاده کنیم و از طریق بازی و با استفاده از اسباب‌بازی‌ها چیزهایی را که لازم است به کودکان منتقل کنیم. اعتقاد بر این است که معلمان و مربیان مهدکودک‌ها و پیش‌دبستانی‌ها کاملا مسلط به آشنایی بازی‌ها و اسباب‌بازی‌ها باشند چه بسا درس دادن صرف به کودکان خیلی ناراحت‌کننده باشد درحالی‌که اگر همراه با بازی و اسباب‌بازی‌های مرتبط باشد بسیار شیرین و دلچسب خواهد بود. طی بررسی‌هایمان به این نتیجه رسیدیم که در مدارسی که سبک آموزش آن‌ها همراه با بازی و اسباب‌بازی و وسایل مربوط به آن است کودکان حتی علاقه دارند در روزهای تعطیل هم به آن مدارس بروند، به قدری که این نوع آموزش و همراهی معلم برای آن‌ها جذاب و دوست‌داشتنی می‌شود. به همین دلیل ما باید تلاش کنیم با تولید مناسب اسباب‌بازی‌ها متناسب با گروه‌های سنی، آموزش درست و اصولی به معمان و مربیان مدارس و مهدها دانش‌آموزانی علاقه‌مند به مباحث درسی تربیت کنیم و مدرسه هم در کنار جامعه مکمل این حرکت باشد.

با توجه به این نگاهی که توضیح دادید، وزارت آموزش و پرورش رویکرد خاصی در زمینه‌ی استفاده از اسباب‌بازی‌ها در آموزش کودکان دارد؟
– مجموعه‌ای که در این زمینه فعالیت می‌کند، مجموعه‌ی معاونت آموزش ابتدایی است که در دل آن، دفتر آموزش پیش‌دبستانی حضور دارد که مسوول نکات اجرایی در این زمینه هستند. ما طرح بازی و یادگیری را در سال تحصیلی گذشته در برخی مدارس ابتدایی و مراکز پیش‌دبستانی استارت زدیم و از ۱۰۰۰ مدرسه در سراسر کشور برای اجرای آزمایشی شروع کردیم، اما نکته‌ی جالب توجه این بود که مدارس و مراکز دیگر که در داخل طرح نبودند به قدری علاقه‌مند به آن شدند که خودشان به صورت خودجوش این طرح را در مدارس خود اجرا کردند. البته بسیاری از این مدارس هم در تحقیقات ما مشخص شدند که حتی قبل از شروع این طرح، خودشان با تصمیم مدیر و سایر اعضای مدرسه برای انجام این کار پیش‌قدم شده بودند و در این زمینه فعالیت می‌کردند. این موضوع نشان‌دهنده‌ی این است که مجموعه‌ی آموزش و پرورش و نیروهای مدرسه به موضوع بازی و یادگیری اهمیت خاصی می‌دهد و ما هم به عنوان نهادی که می‌تواند این طرح را گسترش و ادامه بدهد از سال گذشته به صورت رسمی فعالیت خود را شروع کرده‌ایم و امسال هم پی‌گیر اقدامات گذشته هستیم تا به تعداد مدارس تحت پوشش این طرح اضافه کنیم و در زمینه‌ی دوره‌های آموزشی ضمن خدمت برای معلمان هم فعال باشیم.

Admin